BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI BAŞLARINDA ERZURUM’DA TİFÜS SALGINI VE HAFIZ İSMAİL HAKKI PAŞA’NIN VEFATI

Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin Doğu Cephesi’nde yaşadığı en büyük sorunlardan birisi de tifüs hastalığı salgınıdır. Rusya ile yapılan savaşların şiddetli sahnelerinden birisinin yaşandığı meşhur Sarıkamış Muharebeleri ve bu çarpışmaların hemen sonrasında ortaya çıkan salgını, binlerce sivil insanın ölümüne neden olduğu gibi on er, subay yüzlerce doktoru canından etmiştir. Yaşanan salgını o kadar etkili olmuştur ki çarpışan Üçüncü Ordusu hastalık yüzünden savaşlardan daha fazla zayiat vermiştir. Tifüsten dolayı can veren vatan evladı askerle birlikte cephenin ordunun komutanı olan Hafız İsmail Hakkı Paşa da yakalandığı hastalığından hayatını kaybetmiştir. Bu makalede, dönemin Erzurum Valisi Hasan Tahsin Bey’in Dâhiliye Nezareti’ne çektiği telgraflardan diğer arşiv belgelerinden yararlanarak, salgınının etkisini gösterdiği sivil-asker canın telef trajedinin muhtasar bir tasviri yapılmaya trajediyi yaşayan bireyin, Ordu Komutanı Paşa’nın gün ölüme gidişi anlatılmaya çalışılmıştır.